Waar de zelfsturende auto regelmatig voor grote koppen in de krant zorgt, blijft het verdacht stil rondom de projecten met zelfvarende boten. ,,Sterker nog: de meeste mensen weten niet eens dat dit mogelijk is’’, vertelt Herbert Koelman, lector Maritieme Innovatieve Technieken aan NHL Stenden Hogeschool. Toch wordt er al volop proefgevaren met schepen zonder bemanning aan boord. ,,Ik moet zeggen; we liggen op koers.’’

Vroeger herkende je een zeeman aan het getatoeëerde anker op z’n arm, het eelt op z’n knuisten en de sterke verhalen. Zet daar de studenten van de Maritieme Academie Willem Barentsz (MIWB) tegenover en je moet lang zoeken naar de overeenkomsten. ,,De sector is de afgelopen decennia in snel tempo veranderd”, bevestigt lector Herbert Koelman. ,,Sla de kranten open en het gaat over twee dingen: energietransitie aan de ene kant en de toenemende digitalisering van de samenleving aan de andere kant. Die twee dingen komen samen in de maritieme industrie.”

De laatste trend

Onbemand varen of met weinig bemanning varen, is de laatste trend. ,,Het grote voordeel van onbemand varen is dat het goederenvervoer tientallen procenten goedkoper kan’’, legt Koelman uit. ,,Door zonder bemanning te varen, bespaar je flink op de personele kosten. Daardoor wordt het minder duur om langer op zee te blijven, waardoor je minder snel hoeft te varen en dus minder CO2-uitstoot veroorzaakt. Zo kun je een stuk duurzamer varen.” Desondanks hoeven zeevarenden niet te vrezen voor een verlies aan werkgelegenheid, stelt de lector gerust. ,,Mede omdat ook onbemande schepen veel ondersteuning nodig hebben, zij het niet meer op het schip zelf maar vanaf de wal. Juist omdat het systeem extreem veilig en robust moet zijn zullen de maritieme banen eerder toe- dan afnemen.”

Minder bemanning, minder kosten, minder snel varen, minder uitstoot. Het klinkt even eenvoudig als één plus één is twee. Maar niets is minder waar, weet de lector. ,,Het probleem zit ’m net als bij de zelfrijdende auto in de onverwachte dingen. Op de snelweg lukt het onbemand autorijden wel, maar in het dorp waar een kind oversteekt, krijg je problemen. Zo werkt dat bij onbemand varen ook. Je kunt prima de rechte stukken op het Prinses Margrietkanaal varen, maar wat als er plotseling een roeibootje oversteekt?”

Geëxperimenteerd

Ondanks deze vraagstukken wordt er al volop geëxperimenteerd met varen zonder bemanning. ,,In Noorwegen vaart er op dit moment een onbemand schip”, vertelt Koelman. ,,Dit project zit nog in de experimentele fase. Ook in Nederland zetten we flinke stappen. Samen met de TU Delft werken we aan een schip dat in een gecontroleerde omgeving onbemand rondvaart. Vooral in de binnenvaart liggen er volop kansen, omdat de bemanningskosten daar relatief hoog zijn en er steeds minder animo is onder jongeren voor het vak.”

Het kan nog wel even duren voordat we het eerste onbemande binnenvaartschip over het Prinses Margrietkanaal zien varen, verwacht Koelman. ,,Er is een woud aan wet- en regelgeving, die voorschrijft dat er mensen aan boord moeten zijn. Niet alleen technisch is er nog volop werk aan de winkel, maar ook qua wetten zijn we er nog lang niet klaar voor.” Over de angst van mensen voor onbemande schepen zit Koelman niet zo in. ,,Vroeger had je een liftboy in de lift. Toen die werd afgeschaft, vonden mensen dat ook eng. Nu kun je niet eens meer voorstellen dat die baan ooit heeft bestaan.”

Herbert Koelman is lector Maritieme Innovatieve Technieken aan NHL Stenden Hogeschool. Het lectoraat werkt volop samen met studenten in Leeuwarden en van het Maritiem Instituut Willem Barentsz op Terschelling.