‘Oma is een beetje eenzaam, dus we hebben haar opgegeven voor de bingomiddag.’ Geef toe: je zou het zelf kunnen zeggen. Graag denken we bij het thema eenzaamheid meteen in oplossingen. ,,Maar eenzaamheid zit ’m niet in het feit dat iemand alleen is’’, weet Evelyn Finnema, lector aan het Talmalectoraat Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd aan NHL Stenden Hogeschool. ,,Zelfs met honderd mensen om je heen kun je nog eenzaam zijn. Het gaat om het gevoel dat je nog van betekenis bent voor een ander.’’
Steeds meer eenzaamheid
Bij het thema eenzaamheid denken we vaak direct aan oudere mensen. Toch is dat onterecht, vertelt Evelyn Finnema. ,,Onderzoek laat zien dat steeds meer mensen, in alle leeftijdsgroepen, eenzaamheid ervaren.
Veelal is dit gevoel verweven met andere problemen of beperkingen. Je kunt je eenzaam voelen omdat je een dierbare bent verloren. Of omdat je je buitengesloten voelt en het gevoel hebt nergens bij te horen. Maar het kan ook zijn dat je wereld steeds kleiner wordt door een ziekte of verminderde mobiliteit. Kortom: er is geen pasklare oplossing tegen eenzaamheid.’’
Toch wordt er in de praktijk nog wel vaak gedacht in pasklare oplossingen, merkt Finnema. ,,Dat is onze natuurlijke reactie: iemand die eenzaam is, wordt meegenomen naar een spelletjesmiddag, kerstdiner of andere activiteit. Goed bedoeld, maar we kennen allemaal dat gevoel wanneer je op een feestje staat en niemand kent. Het maakt niet uit hoeveel mensen er zijn, je voelt je toch eenzaam. Zo is dat bij een spelletjesmiddag ook. Wanneer je met niemand een gedeeld verleden of raakpunten hebt, kun je wel een gesprekje over koetjes en kalfjes aanknopen, maar je voelt je na afloop niet minder eenzaam.’’
Kaaps viooltje
De oplossing moeten we vooral zoeken in het doorbreken van eenzaamheid, vindt Finnema. ,,Ter illustratie het verhaal van een oudere dame met weinig sociale contacten. Regelmatig was ze in haar tuin aan het werk, totdat de buren haar steeds minder zagen. Maatschappelijk werk werd ingeschakeld.
Tijdens het gesprek zag de maatschappelijk werker een Kaaps viooltje op tafel staan. De oudere dame bleek het plantje zelf te kweken. Zo ontstond het idee om viooltjes te geven aan mensen uit de buurt die het moeilijk hadden. Met andere woorden: er werd een beroep gedaan op haar vaardigheden; de oude dame kreeg weer een rol in het leven en was weer van betekenis voor anderen.’’
Delen met werkveld
Dit soort positieve ervaringen deelt haar lectoraat graag met mensen uit het werkveld. Het lectoraat ontwikkelde een introductiecursus en workshop ’Anders kijken naar eenzaamheid’. ,,Hierin leren we zowel professionals als vrijwilligers in de zorg- en welzijnssector hoe ze eenzaamheid kunnen signaleren”, legt Finnema uit.
,,We dragen geen pasklare oplossingen aan, maar leren hen vooral te kijken naar wat iemand graag doet en nodig heeft om het gevoel van eenzaamheid te doorbreken. De boodschap: je moet altijd op zoek gaan naar het Kaaps viooltje; datgene wat iemand het gevoel geeft dat hij ertoe doet.‘’
Evelyn Finnema is lector aan het Talmalectoraat Wonen, Welzijn en Zorg op hoge leeftijd van NHL Stenden Hogeschool. Daarnaast is zij als lector betrokken bij de Werkplaats Sociaal Domein Friesland.
